Κατά τη διάρκεια της σχολικής, φοιτητικής ή επαγγελματικής μας ζωής θα συναντήσουμε πολλά προβλήματα τα οποία θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να λύσουμε.
Ακόμα και το πιο δύσκολο πρόβλημα έχει τη λύση του. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε σε καμία φάση της ζωής μας. Η εκμάθηση επίλυσης προβλημάτων αποτελεί μία από τις σημαντικότερες δεξιότητες που καλούνται οι επαγγελματίες του “αύριο” να αναπτύξουν και όπως όλες οι δεξιότητες μπορεί να καλλιεργηθεί.
«Όσοι λύνουν προβλήματα με ευκολία, δε σημαίνει ότι γεννήθηκαν με αυτή τη δεξιότητα».
- Charles Conn and Robert McLean, McKinsey & Company
Η διαδικασία επίλυσης προβλημάτων απαιτεί διαρκή προσπάθεια, επιμονή, υπομονή, αλλά και ανοιχτό και ανήσυχο νου που δεν εφησυχάζει. Οι μεγαλύτεροι ηγέτες που έχουν χαρακτηριστεί ως «great problem solvers», τηρούν μια συστηματική διαδικασία για να επιλύσουν και τα πιο απίθανα προβλήματα.
Παίζουν ρόλο οι συνθήκες στην επίλυση ενός προβλήματος;
Δεν υπάρχουν καλές ή κακές συνθήκες για την επίλυση προβλημάτων. Αντίθετα με αυτό που μπορεί πολλοί να πιστεύουν ειδικά σε μεταβατικούς καιρούς ή σε περιόδους που βασιλεύει η αβεβαιότητα, μπορούμε να βρούμε τις ιδανικές και πιο έξυπνες λύσεις.
Ποιος είναι ο τρόπος;
Υπάρχουν 6 προσεγγίσεις που οδηγούν στην επιτυχημένη επίλυση προβλημάτων και αφορούν στον τρόπο σκέψης μας.
1. Συνεχίζουμε να είμαστε συνέχεια «περίεργοι», ανήσυχοι για κάθε στοιχείο ενός προβλήματος. Όπως τα μικρά παιδιά, βοηθάει να ρωτάμε συνέχεια, να μη θεωρούμε τίποτα δεδομένο, να έχουμε πολλά «γιατί» που ζητάνε απάντηση. Μία πολύ καλή λύση μπροστά σε ένα μεγάλο θέμα είναι να ρωτήσουμε τον εαυτό μας «γιατί συμβαίνει αυτό;». Στόχος μας είναι να φτάσουμε στη ρίζα του προβλήματος. Είναι σημαντικό να δοκιμάσουμε να δώσουμε απαντήσεις εξετάζοντας διαφορετικές οπτικές γωνίες, ξεπερνώντας τις προφανείς απαντήσεις, απαλλαγμένοι από προκαταλήψεις που μας αποτρέπουν να δούμε τη μεγάλη εικόνα. Ακολουθήστε τακτικές όπως να δημιουργείτε ομάδες ανθρώπων με διαφορετικές απόψεις και εμπειρίες, με στόχο μέσα από τον αντίλογο να βρίσκεται η λύση.
«Η περιέργεια είναι το καύσιμο της δημιουργικότητας».
2. Αποφεύγουμε την προσπάθεια να είμαστε τέλειοι και αναπτύσσουμε μεγάλη ανοχή στο να μην ελέγχουμε τα πάντα, καθώς υπάρχουν θέματα που χαρακτηρίζονται από ασάφεια και δεν υπάγονται σε γνωστά μοτίβα συμπεριφοράς και σκέψης. Αυτό μας βοηθάει να λύνουμε πιο εύκολα τα προβλήματα, εστιάζοντας όχι στη σιγουριά αλλά στις πιο ιδιαίτερες λύσεις, αυτές στις οποίες δε θα στοιχημάτιζε κανείς! Οι πιο σίγουρες πιθανότητες καταρρέουν με μια απλή ερώτηση όπως «γιατί θεωρούμε ότι αυτό είναι αλήθεια;».
3. Παρατηρούμε και αντιμετωπίζουμε τον κόσμο μέσα από πολλαπλούς φακούς. Δεν εστιάζουμε σε μία προσέγγιση, αναρωτιόμαστε για όλες τις εκφάνσεις των φαινομένων γύρω μας. Εκπαιδεύουμε τον εαυτό μας να κοιτάμε το δάσος όχι το δέντρο, που είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε. Μόνο εάν αναπτύξουμε έναν τρόπο σκέψης «πολυεστιακό», θα καταφέρουμε να δούμε τη μεγάλη εικόνα, ώστε να βρούμε λύση.
4. ‘Αγκαλιάζουμε’ την ιδέα της τυχαιότητας, καθώς υπάρχουν πάντα μεταβλητές που δε μπορούν να προβλεφθούν. Συνεχίζουμε να πειραματιζόμαστε με διαφορετικές ιδέες και λύσεις, ώστε να φτάσουμε σε αυτή που πραγματικά θα αποφέρει καρπούς.
Άλλωστε, ένα από τα πιο όμορφα στοιχεία της επιστημονικής έρευνας είναι η σύνθεση διαφορετικών εκδοχών και η εξέταση πολλών υποθέσεων. Ακόμα και όταν μία υπόθεση απορρίπτεται, αναλύουμε τους λόγους που συνέβη αυτό. Μέσα από την απόρριψη, έρχεται η υποστήριξη των μεγάλων ιδεών. Μέσα από τα λάθη οδηγούμαστε στις επιτυχίες.
«Γνωρίζατε ότι τον εικοστό αιώνα οι επιστήμονες συνειδητοποίησαν ότι η επιτηδευμένη εισαγωγή τυχαιότητας σε υπολογισμούς μπορεί να είναι αποτελεσματικό εργαλείο για τον σχεδιασμό καλύτερων αλγορίθμων; Μερικές περιπτώσεις, όπως οι τυχαιοποιημένοι αλγόριθμοι, επιτυγχάνουν καλύτερα αποτελέσματα από τις καλύτερες ντετερμινιστικές μεθόδους”.
(“Design and Analysis of Randomized Algorithms,” Juraj Hromkovič, 2005)
5. Αξιοποιούμε τη συλλογική ευφυΐα, καθώς οι διαφορετικές προσλαμβάνουσες των άλλων ανθρώπων μπορούν να αποτελέσουν το κλειδί για τη λύση του όποιου προβλήματος.
6. Εξασκούμαστε στην αφήγηση, καθώς γεννά δράση. Η αποτύπωση του προβλήματος με λέξεις καθώς και της λογικής που το διέπουν βοηθά στην κατανόησή του και από άλλους ώστε να γίνουν να γίνουν ανταλλαγές απόψεων. Όπως έχει πει και ο γνωστός οικονομολόγος Herb Simon «επιλύοντας ένα πρόβλημα σημαίνει ότι το παρουσιάζεις με τέτοιο τρόπο ώστε η λύση του να είναι διάφανη».